Bà Thủy nhận định: Quá trình thảo luận vấn đề này cho đến nay vẫn còn 02 loại ý kiến khác nhau. Loại ý kiến thứ nhất, đề nghị không mở rộng tạm giữ người với trường hợp nêu trên; loại ý kiến thứ hai, cho rằng để tháo gỡ vướng mắc trong thực tiễn xử lý, cần mở rộng tạm giữ người với trường hợp trên. Qua nghiên cứu vấn đề này, bà Thủy đề nghị không mở rộng tạm giữ người để phục vụ việc xác minh nhân thân và xác minh tình tiết của vụ việc vi phạm.

Thứ nhất, với tính chất là 1 biện pháp ngăn chặn, thì từ trước đến nay, “tạm giữ người” luôn được quy định nhằm để ngăn chặn và đình chỉ ngay hành vi vi phạm đang diễn ra. Quy định như vậy, một mặt, góp phần vào quá trình xử lý vi phạm; nhưng mặt khác quan trọng hơn đó là bảo đảm chặt chẽ, chống sự lạm dụng trong thực tiễn. Tuy nhiên, nếu bổ sung thêm trường hợp tạm giữ người nêu trên, thì có thể thời gian tới đây sẽ có rất nhiều trường hợp bị áp dụng biện pháp này. Bởi vì, để ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính, thì trước đó phải xác minh; đủ chứng cứ chứng minh mới được xử phạt. Do đó, mọi trường hợp đều có thể lấy lý do phục vụ việc xác minh để ra quyết định tạm giữ người.

Bà Nguyễn Thị Thủy, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội,
ĐBQH tỉnh Bắc Kạn phát biểu tại điểm cầu Nhà Quốc hội

Thứ hai, vi phạm hành chính thường là những vi phạm ít nghiêm trọng và chưa đến mức bị xử lý hình sự. Do đó, việc tạm giữ 1 người, hạn chế quyền tự do của họ chỉ được đặt ra trong trường hợp thực sự cần thiết và chỉ trong phạm vi 05 trường hợp được phép hạn chế quyền con người, quyền công dân đã được quy định tại Điều 14 Hiến pháp, đó là: vì lý do quốc phòng; an ninh quốc gia; trật tự, an toàn, xã hội; đạo đức xã hội; và sức khỏe của cộng đồng. Còn việc “xác minh tình tiết vụ việc vi phạm” là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong quá trình thực thi công vụ. Nếu bổ sung tạm giữ người trong trường hợp trên thì vô hình chung sẽ tạo thuận lợi hơn cho cơ quan nhà nước, nhưng sẽ làm bất lợi hơn cho người dân và chưa thực sự phù hợp với Hiến pháp. Bên cạnh đó, xuất phát từ tính chất rất nhạy cảm của biện pháp tạm giữ người, nhiều trường hợp còn ảnh hưởng khá lớn đến cuộc sống, công việc làm ăn kinh doanh bình thường của người dân.

Thứ ba, nếu lấy lý do tạm giữ người để phục vụ việc xác minh tình tiết vụ việc vi phạm thì chứng tỏ cơ quan nhà nước cũng chưa có đủ căn cứ để xác định người này vi phạm. Mà chưa có đủ căn cứ thì không nên tạm giữ người.

Thứ tư, so với tạm giữ người trong hình sự, thì tạm giữ người trong hành chính thủ tục rất đơn giản và ít phải chịu sự kiểm tra, giám sát của các thiết chế bên ngoài. Nếu như trong hình sự, chỉ cơ quan có thẩm quyền điều tra mới được tạm giữ người và việc tạm giữ phải đặt dưới sự kiểm sát trực tiếp của Viện kiểm sát; Viện kiểm sát có quyền hủy bỏ quyết định tạm giữ nếu thấy quyết định này trái pháp luật hoặc xét thấy không cần thiết. Thì trong hành chính, pháp luật hiện hành đang giao cho rất nhiều người và rất nhiều cơ quan có thẩm quyền quyết định tạm giữ và không phải chịu sự kiểm sát của Viện kiểm sát. Do đó, nếu mở rộng càng nhiều trường hợp tạm giữ người mà căn cứ để tạm giữ không chặt chẽ, không xác đáng (cùng với việc có rất ít cơ chế từ bên ngoài kiểm tra, giám sát hoạt động này) thì dễ tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân.

Thứ năm, Điều 17 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước quy định: “Nhà nước phải bồi thường trong trường hợp áp dụng biện pháp ngăn chặn trái pháp luật”. Với cách quy định như vậy, nếu Luật Xử lý vi phạm hành chính bổ sung thêm trường hợp tạm giữ người nêu trên thì cũng rất khó có thể đặt ra vấn đề trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong trường hợp này. Bởi vì, luật đã cho phép tạm giữ người để phục vụ việc xác minh vi phạm. Do đó, kể cả sau khi đã hết thời hạn tạm giữ mà kết luận vụ việc không có vi phạm thì Nhà nước cũng không phải bồi thường. Như vậy là rất thiệt hại cho người bị tạm giữ.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy cơ bản đồng tình với nội dung bổ sung mới 04 trường hợp được tạm giữ người và quy định thời hạn tạm giữ tối đa cho từng trường hợp. Tuy nhiên, đối với quy định về thời hạn tạm giữ để xác định tình trạng nghiện ma túy tại Điều 122 dự thảo Luật, đề nghị rà soát để quy định chặt chẽ hơn, để tránh lạm dụng trong thực tiễn./.